Το μάθημα της «Πολιτικής Παιδείας» στο Λύκειο: Μια επιστημονική διαστρέβλωση με στόχο το φρονηματισμό του πολίτη

Του Παντελή Τέντε, Οικονομολόγου, Σχολικού Συμβούλου

Η εισηγητική έκθεση του νόμου 4186 «Για την Αναμόρφωση της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και άλλες Διατάξεις», που πρόσφατα ψηφίστηκε από τη Βουλή, εισάγει το μαθήματος της Πολιτικής Παιδείας στην Α και Β τάξη του Λυκείου  αναφέροντας τα εξής: «ο  στόχος θα είναι η διαμόρφωση υγιούς πολιτικής και κοινωνικής αντίληψης καθώς και η πολύπλευρη και επισταμένη ενημέρωση επί πολιτικών, κοινωνικών και συναφών οικονομικών θεμάτων. Θεωρούμε πως η σωστή πολιτική καλλιέργεια θα προφυλάξει τους νέους από φανατισμούς, πολιτικά πάθη, ακρότητες και θα προβάλλει υψηλές πανανθρώπινες  αξίες που για ποικίλους λόγους σήμερα διέρχονται κρίση.»

 Η θέση αυτή αποτελεί έναν  πολιτικό ρητορισμό,  που περιλαμβάνει ιδεολογήματα τα οποία προσπαθούν να συνδεθούν με τον φρονηματισμό του πολίτη. Αυτό φαίνεται με τις φράσεις που χρησιμοποιεί ο συντάκτης του κειμένου έτσι ώστε να αποσυνδέσει την επιστημονική, γνωσιακή και μαθησιακή διάσταση του μαθήματος από το σκοπό της διδασκαλίας.  Απορρέει από το   κείμενο ότι μέσα από τη διδασκαλία του μαθήματος αυτού θα διαμορφώνεται ένας τύπος ανθρώπου, ο οποίος θα αναπαράγει έτοιμες ηθικές εντολές και επιταγές, όπως καλός καταναλωτής, καλός φορολογούμενος, καλός λογιστής, καλός πολίτης, καλός ψηφοφόρος και  νομοταγής.  Στην ουσία ο μαθητής θα είναι υποτακτικός, πειθήνιος, δεν θα επεξεργάζεται ένα πλαίσιο επιστημονικών όρων μέσα στο οποίο να αγωνίζεται για τα συμφέροντά του και της πλειοψηφίας της κοινωνίας, να κατανοεί τα όρια εφαρμογής και εγκυρότητας των συνταγματικών ελευθεριών και των νόμων καθώς και τον τρόπο παραγωγής και κατανομής των αγαθών. Επίσης συγχέουν τη δυναμική διεκδίκησης των αιτημάτων της κοινωνίας με τη βία και τα πάθη. Ο όρος δε υγιής πολιτική συνείδηση παραπέμπει σε αυταρχικά –δικτατορικά καθεστώτα που έχουν στόχο να θεραπεύσουν τον πολίτη, αφού τον διαχωρίζουν σε υγιή και ασθενή. 

Ο σκοπός του μαθήματος, όπως προκύπτει από την 128595/Γ2/13-9-2013 εγκύκλιο του Υπουργού παιδείας , «είναι πρωτίστως μια μαθητεία στη Δημοκρατία. Σκοπός  είναι να διαμορφώσει έναν ελεύθερο και υπεύθυνο πολίτη, ο οποίος έγκαιρα και με επίγνωση θα κατανοήσει τη σημασία και την αξία της Δημοκρατίας, θα αγαπά την Πολιτεία και την Δημοκρατία και θα αγωνίζεται για την υπεράσπισή τους.»  Στην ουσία δηλαδή μέσω της διδασκαλίας του μαθήματος θα γίνεται στους νέους μια Πολιτική, Ηθική Διαπαιδαγώγηση αποκλειστικά για την υπεράσπιση μιας αφηρημένης  Δημοκρατίας.

Εμείς πιστεύουμε ότι ο πραγματικός στόχος της εκπαίδευσης είναι η μάθηση και η γνώση του αντικειμένου, η παιδευτική επενέργεια. Αυτό σημαίνει ότι ο μαθητής πρέπει να αντιλαμβάνεται να κατανοεί και να προσλαμβάνει το σύνολο του περιεχομένου με εννοιολογικές προκείμενες και ταυτόχρονα να το επεξεργάζεται νοηματικά, σημασιολογικά και ερμηνευτικά και όχι αποσπασματικά. Η διδασκαλία δεν είναι ποσοτική μετρική διαδικασία, αλλά απελευθέρωση μορφών της γνώσης σε σχέση με την υλική, νοητική και συνειδητή πραγματικότητα.      

Σε άλλο άρθρο μου επεσήμανα ότι η επιστημονική μάθηση του αντικειμένου είναι ο βασικός στόχος της διδασκαλίας, ο οποίος  στην προέκτασή του δείχνει ότι υπερασπιζόμαστε  την ηθική και τη Δημοκρατία.  Ο στόχος αυτό είναι γενικά εκπαιδευτικός και όχι γνωσιακός γιατί  δεν ανάγουμε το περιεχόμενο της κάθε επιστήμης που έχει αυτοτέλεια στην πολιτική και την ιδεολογία. Ο όρος «Πολιτική Παιδεία» μέσω του οποίου επιχειρείται να συγκροτηθεί μάθημα συνιστά επιστημονική διαστρέβλωση.  Δεν υφίσταται τέτοιο επιστημονικό αντικείμενο. Αυτό είναι μια παρέκκλιση επιστημονική ιδεολογικού τύπου. Η ταύτιση των αντικειμένων εξυπηρετεί περισσότερο τη θεματικότητα –διαθεματικότητα που είναι συμβατική γνώση και εμποδίζει την ουσιαστική διδασκαλία στο σχολείο με αποτέλεσμα να κυριαρχούν οι έννοιες  θέσμιση και διαχείριση. Σε αυτό επιβεβαιωνόμαστε όταν δούμε το προσωρινό Αναλυτικό Πρόγραμμα του μαθήματος στην Α΄ τάξη του Λυκείου. Με την επιλογή του Υπουργείου δεν ολοκληρώνεται κανένα επιστημονικό αντικείμενο και δεν μπορεί τίποτα να διδαχθεί επαρκώς. Η αυθαίρετη επιλογή θεμάτων, οδηγεί σε κενά, παραλείψεις και τελικά στην αποσπασματικότητα η οποία είναι μια επιλογή αντιεπιστημονική.

Εφευρέθηκε δηλαδή ένα νέο μάθημα, η «Πολιτική Παιδεία», το οποίο δεν έχει κανένα ουσιαστικό και τυπικό περιεχόμενο και συρρικνώνει την Οικονομική Επιστήμη, την Πολιτική Επιστήμη-Δίκαιο και την Κοινωνιολογία, θεωρώντας ότι είναι ένα αντικείμενο. Αυτή η ταύτιση των αντικειμένων οδηγεί σε μια εμπλοκή της σκέψης,  γιατί δεν δίνεται η δυνατότητα στο μαθητή να κατανοήσει τη διαφορετικότητα των επιστημών μέσα από τις αρχές , τους σκοπούς, το περιεχόμενο και την μεθοδολογία τους. Η συνέπεια είναι να μην εξυπηρετείται ο σκοπός της μάθησης και της γνώσης των επιστημονικών αντικειμένων για τα οποία συζητάμε και αντί αυτού να οδηγούμαστε σε μια ιδεολογική χρήση του μαθήματος.  

Άλλο πράγμα είναι να υπάρχει ένα βιβλίο το οποίο να έχει συνταχθεί από ομάδα επιστημόνων με τη συμμετοχή των επιστημονικών ενώσεων και να έχει ως αντικείμενο τη γενική ιστορία και μεθοδολογία της κάθε επιστήμης (Οικονομίας-Κοινωνιολογίας - Πολιτικής Επιστήμης)  και να διδάσκεται ξεχωριστά η κάθε μια, πράγμα που μπορούμε να συζητήσουμε, και άλλο πράγμα είναι η συγκόλληση μερικών αποσπασματικών γνώσεων διαφορετικών επιστημών με διαφορετικό αντικείμενο και μέθοδο εντός ενός μαθήματος, με αποτέλεσμα οι μαθητές να οδηγούνται σε πλήρη σύγχυση. 

Οι κοινωνικές επιστήμες πρέπει να διδάσκονται μέσα από διαφορετικά διακριτά μαθήματα γιατί:

1.      Έχουν διαφορετικό αντικείμενο και μέθοδο, που σημαίνει ότι έχουν εννοιολογικά και μεθοδολογικά διαμορφωμένα ερωτήματα – προβλήματα, που αντιστοιχούν σε διαφορετικά πεδία της φυσικής και κοινωνικής πραγματικότητας.

2.      Έχουν διαφορετικές αρχές και διαφορετικούς σκοπούς.

3.      Τα διαφορετικά αντικείμενα και μέθοδοι πρέπει να διδάσκονται στον μαθητή ως ολοκληρωμένα επιστημονικά αντικείμενα. Να υπάρχει δηλαδή αντιστοιχία επιστήμης και μαθήματος.

4.      Προκαλείται σύγχυση, αταξία και έλλειψη συστηματοποίησης των γνώσεων που θα διδαχθούν οι μαθητές, με γενεσιουργό αιτία την αυθαίρετη ενοποίηση ή ταύτιση των επιστημονικών αντικειμένων.

5.      Με την έλλειψη της διακριτότητας των μαθημάτων-επιστημών δεν επιτυγχάνεται ουσιαστική και θεμελιώδης ενοποίηση των επιστημών αλλά τεχνική συγκόλληση

6.      Για να γίνεται σωστά η διδασκαλία πρέπει να υπάρχει αντιστοίχιση κάθε επιστήμης με τον καθηγητή μιας ειδικότητας. Όταν με την επιλογή αυτή καταργείται η ειδικότητα τότε κάθε καθηγητής ξεχνάει το δικό του αντικείμενο και διδάσκει μέσω ενός πακέτου μια περιοχή της γνώσης που την αποστηθίζει και τη  συνδέει μόνο με θεματικές εφαρμογές ή project.     

Καλούμε το Υπουργείο να τροποποιήσει το άρθρο 2 του νόμου 4186, ώστε να καταστήσει διακριτές στο ωρολόγιο πρόγραμμα τις Κοινωνικές Επιστήμες(Οικονομία, Κοινωνιολογία, Πολιτική Επιστήμη-Δίκαιο).

Επίσης στην Β τάξη υπάρχει η Ομάδα Προσανατολισμού των Ανθρωπιστικών Σπουδών και  ένα από τα διδασκόμενα μαθήματα να είναι το μάθημα  «Βασικές Αρχές Κοινωνικών Επιστημών (Κοινωνιολογία, Οικονομία, Πολιτική Επιστήμη). Όσοι μαθητές επιλέγουν αυτήν την ομάδα και δεν έχουν στόχο να φοιτήσουν σε   Οικονομικές Σχολές  διδάσκονται ένα μάθημα, το οποίο δεν τους δημιουργεί την απαραίτητη θεωρητική υποδομή για αυτές τις Σχολές. Όσοι μαθητές επιλέξουν την Ομάδα προσανατολισμού των Θετικών Σπουδών διδάσκονται τα μαθήματα «Φυσική» και «Μαθηματικά». Όσοι εξ αυτών επιθυμούν να εισαχθούν στις Οικονομικές Σχολές υποχρεώνονται να διδαχθούν το μάθημα της Φυσικής που δεν τους δημιουργεί την απαραίτητη θεωρητική υποδομή για τις Οικονομικές Σχολές . Οι υποψήφιοι αυτοί πιστεύουμε ότι πρέπει να έχουν ως θεωρητική υποδομή τα μαθήματα «Μαθηματικά» και «Αρχές Οργάνωσης και Διοίκησης (management)».

Οι μαθητές πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να επιλέγουν μεταξύ του μαθήματος της «Φυσικής» και του μαθήματος «Αρχές Οργάνωσης και Διοίκησης (management)».   Ως εκ τούτου καλούμε το Υπουργείο να θεραπεύσει τις αντιφάσεις του Ωρολογίου Προγράμματος και να αντιστοιχίσει σωστά τις μαθητικές ροές με στόχο την αποτελεσματικότητα του συστήματος.